Bir kavramın ilk çıkışını bilemezsek mahiyetini ve serüveni de bilemeyiz. Ve en önemlisi o kavramın etrafını sarmalayan inanç öğretisine haksızlık ederiz, sahipsiz bırakırız. Şimdi en derin, en ayrıntılı açıklamayı insanlığa Hz. Ali tarafından aktarılan KÂİNATIN AYNASI konusunun serüvenine birlikte bakalım. Yine Alevi toplumunu inanç önderlerinden ve köklerinden kopartmak için acımasızca kullanılan bir Aşık Daimi deyişinde geçen kavram karşımızda.

ŞİT – İSLAM PEYGAMBERİ: DOĞUM YERİ IRAK-BAĞDAT
İnsanın bedeni evrendendir. Evrenin ruhu ise insan-ı kâmildir. Çünkü insanı kâmil bütün ilahî isimlerin mazharıdır. Demek ki insan cismen küçük ancak mânen büyüktür. Yani insan KÂİNATIN AYNASIDIR.
(Kaynak: M. Arabi  Futuhat kitabı)

HZ. İDRİS – İSLAM PEYGAMBERİ: YAŞADIĞI YER: MEKKE
Evren (makro) ile insan (mikro) birbirinin yansımasıdır. Evren, bütüncül anlamda ‘bilen’ insan ile ‘bilinen’ anlamında evrenin birliğini ifade eder. Evren büyük bir insan gibidir. İnsan ise küçük bir kâinat gibidir. Yani insan KÂİNATIN AYNASIDIR. (Kaynak: M. Arabi  Futuhat kitabı)

HZ. MUHAMMED: İSLAM PEYGAMBERİ: YAŞADIĞI YER: MEDİNE
İnsan, ‘el-kelime el-câmia’ yani bütün evrenin kendisinde toplandığı özettir. Kâinat kitabının önsözü ve sonucu insandır. Yine Hz. Muhammed, ‘Zerre Küllün Aynasıdır’ yani en küçük zerre en büyük olanın (Kainat) aynasıdır demiştir.

HZ. ALİ: kendini küçük bir şey mi sanırsın, Oysa insan küçük bir kainattır. Koskoca Kainat dürülmüş ve insanda zuhur olmuştur. Yani insan KÂİNATIN AYNASIDIR. (Seyyid Muhammed Nur / Şerh-i kelam-ı İmam Ali kitabı)
Bu meseleyi en açık ve derin anlatan kuşkusuz Hz. Ali olmuştur. (Muhiddin Arabi)

HACI BEKTAŞ: Her ne arar isen kendinde ara.

KURAN: Hakk’tan başka mevcud yoktur; her şey onun farklı farklı yansımasıdır. Allah Ademe bütün isimleri öğretti. (Kuran-Bakara: 31) Seyyid Mustafa Haşim Bu ayeti yorumlarken sünni yorumların hatalı olduğunu doğrusunun Hakk Tüm evreni İnsanda Cem etmiştir diye açıklamıştır. (Devri Daim Kİtabı). Nitekim, Fas, Tunus, Yemen ve Pakistan’da birçok kuran yorumcusu da aynı ayeti tıpkı Seyyid Mustafa Haşim gibi yorumlamıştır.

MUHİDDİN ARABİ: İSLAM FİLOZOFU: YAŞADIĞI YER İSPANYA
Âlem, insan ile kemâle ermiştir; fakat insan âlem ile kemâle ermiş değildir. Bu anlamda yani mana açısından evren büyük âlemdir. İnsan ise küçük âlemdir, aynadır.

İBNİ SİNA: İSLAM FİLOZOFU-YAŞADIĞI YER: ÖZBEKİSTAN
El-Vahid ve’l-Vahde isimli risalede hem varlığın birliğini hem de insan evren ilişkisinde yukarıdaki referanslarla kitaplar yazmıştır.

FARABİ:  İBNİ SİNANIN HOCASIDIR. Türkistan’ın Fârâb şehri (bugünkü Kazakistan sınırları içinde eski bir şehir olan Otrar) yakınlarındaki Vesiç’te yaklaşık (871 yada 72 yılında doğdu.)
Fikirlerini İbn-i Sina yukarıda açıklamıştır, birebir aynıdır.

AŞIK DAİMİ: Kâinatın Aynasıyım Mademki Ben Bir İnsanım derken, bunu hangi inanç öğretisinden ve kişilerinden esinlendiği açıktır. Aşık Daimi sanki bu sözü ilk kez ve tek söylemiş gibi göstererek yukarıda adı geçenlerden etkilenmiş olduğu çok kurnazca üstü örtülmektedir.

Açıktır ki bu tür girişimler Alevi toplumunun İnanç öğretisinin kaynağı olan inanç önderlerinden kopartmaktan başka bir şey değildir.