Bu üç kavramı siyaseten değil, varoluşsal, yaşamın sürdürülebilirliği, sosyal hayatın düzeni, doğanın işleyişi açısından düşünün.

Dünya ve dünya dışı evren bu üç kavramın mükemmel işleyişi üzerine var oluşunu devam ettirmektedir. Her bir nesnenin diğer nesneler üzerindeki haklarının tam teslim edilmesi ile kainat var oluşunu sürdürüyor. Bitkilerin, sebzelerin, meyvelerin, yağmurun, rüzgârın ve daha bir çok olgunun ortaya çıkması ‘hak’kın teslimi ile ilgilidir.

Toprak ile su arasındaki ilişki, su ile bitkiler arasındaki ilişki, bitkiler ile toprak arasındaki ilişki, tüm bunların güneş ile aralarındaki ilişki Hak’ka ve Hukuğa dayalı ilişkidir ve bu düzen mükemmel işlemektedir.

Örnek verecek olursak, arıların çiçekler üzerinde hakları vardır ve çiçekler arının haklarını asla gasp etmez, kendisine mihman olan arının hakkını verirler.

Düzenin eksik ya da yanlış işleyişi sadece İnsana mahsus ne yazık ki.

İnsanın doğa ile arasındaki ilişki bozuk ve adaletsiz. Doğulunun batılı il ilişkisi bozuk ve adaletsiz. Üretenin, emekçinin zengin ile arasındaki ilişki bozuk ve adaletsiz. Erkeğin kadın ile ilişkisi bozuk ve adaletsiz.

Bu adaletsizliğe neden olan tek canlı ise maalesef insan!

Yüzlerce filozof, ilim insanı, tasavvuf ehli, sanatçı, yazar, ozan, bu sorunsallığı çözmek için binlerce yıldır didinip duruyor.

Neler söylenmedi ki;

İncinsen de incitme, Arap’ın Arap olmayana üstünlüğü yoktur, komşun aç iken tok yatma, yoksulların zenginler üzerinde hakları vardır, kendine yapılmasını istemediğini başkasına yapma, gördüğünü ört, görmediğini söyleme, eline, diline, beline sahip ol, bir insanı  öldürmek bütün insanlığı öldürmek gibidir ve hatta kahrolsun faşizm ve kapitalizm bile dendi, daha neler neler… Özellikle inanç çevreleri, kendilerine öğütler veren zatları, yüceltip durdu, kabirlerine gitti, yüz sürdü, mum yaktı, kurban kesti asırlar boyu ama ne tuhaftır ki sözlerine kulak tıkandı.

Duyduk ancak, dinlemedik.

Gördük ancak bakmadık.

Hırs adı verilen bir hastalığın pençesinde bindik bir alamete, gidiyoruz.