Alevi-Bektaşi kültüründe deyişler, sadece birer söz dizisi değil, aynı zamanda inancın, ahlakın ve tarihsel bilincin aktarılmasında önemli bir araçtır. Deyişler, Alevil toplumunun temel değerlerini, yol erkânını, tasavvufi felsefesini ve toplumsal adalet anlayışını dile getirir. Sözlü kültürün en güçlü unsurlarından biri olan bu deyişler, nesilden nesile aktarılarak Alevi toplumunun ortak hafızasını ve kimliğini oluşturur.

1. İnanç ve Öğretiyi Aktarma Alevi deyişleri, Hakk’a ulaşma yolunda insanın nasıl bir ahlaki ve manevi duruş sergilemesi gerektiğini anlatır. Bu deyişler, Hz. Ali, Hacı Bektaş-ı Veli, Pir Sultan Abdal, Nesimi ve Şah Hatayi gibi önemli şahsiyetlerin öğretilerini halk arasında yaygınlaştırır. “Eline, beline, diline sahip ol” gibi temel Alevi ilkeleri deyişlerde sıkça vurgulanır.

2. Toplumsal Adalet ve Eleştirel Bakış Alevi deyişleri, toplumda haksızlığa ve zulme karşı duruşun da bir simgesidir. Özellikle Pir Sultan Abdal’ın deyişleri, halkın yaşadığı baskılara karşı bir direnişin ifadesi olmuştur. Deyişler, adaletsizliğe karşı bir başkaldırı niteliğinde olup, mazlumun yanında durmayı öğütler.

3. Müzikal ve Estetik Değer Deyişler, bağlama eşliğinde söylenen nefeslerdir ve Alevi cemlerinde önemli bir yer tutar. Bu müzikli anlatım, sözlerin etkisini artırırken, duyguların daha derinden hissedilmesini sağlar. Aynı zamanda deyişlerin melodik yapısı, Alevi müziğini ve kültürel mirasını yaşatmada büyük rol oynar.

4. Tarihsel Hafıza ve Kimlik Alevi toplumu, tarih boyunca çeşitli baskılara maruz kalmıştır. Deyişler, bu acıları, sürgünleri ve direnişleri unutturmamak için önemli bir araç olmuştur. Aynı zamanda Alevi kimliğinin korunmasına ve kuşaktan kuşağa aktarılmasına katkı sunar.

Sonuç olarak Alevi deyişleri, sadece birer söz ya da türkü değil, inançsal, kültürel ve toplumsal birer mirastır. Deyişler sayesinde Alevi toplumunun öğretileri, insan sevgisi, barış, adalet ve hoşgörü gibi evrensel değerler kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Bu nedenle Alevi deyişleri, hem inançsal bir rehber hem de bir toplumsal hafıza unsuru olarak büyük bir öneme sahiptir.